Çanakkale Kara Savaşları’nın 109. yıl dönümü dolayısıyla Türkiye’ye gelen Yeni Zelandalılar çeşitli etkinliklerle atalarını andı. Çanakkale Eceabat’a bağlı Conkbayırı’nda düzenlenen anma törenlerine ise Yeni Zelanda askerlerinin “haka” dansı gündem oldu. Peki, Haka dansı nedir? Haka dansını kimler yapar? Haka dansı tarihçesi…
HAKA DANSI NEDİR?
Haka dansı, aynı zamanda “savaş dansı” olarak da bilinir. Yeni Zelanda’nın 140 yıllık savaş dansı olan ve ülkenin dünya tarafından bilinen en önemli kültür sembollerinden biridir. Bu dans eskiden, savaşlardan önce savaşçıların güçlerini göstermeleri ve karşı tarafı korkutmaları amacıyla yapılırmış. Efsaneye göre 1800’lerde Yeni Zelanda’daki Maori kabilesinin savaş şeflerinden Te Rauparaha rakip kabilelerden savaşçıların kendisini öldürmek için geldiğini öğrenince kaçmaya başladı. Bir çukura girerek saklandı. Çukurun başında kendisini vücudu kıllarla kaplı bir savaşçı liderin beklediğini gördü. Ancak bu kişi onu öldürmek yerine özgürlüğünü verince Rauparaha da çukurdan çıkarak günümüze kadar değişmeden gelen Haka dansının sözleriyle dans etmeye başladı. Aynı zamanda bu dansla kendisini öldürmek isteyen savaşçılardan intikam almak için de yemin etti. Şarkı, “saçlı adam” yani insafa gelen düşmanın gün ışığını yeniden sunması ve Te Rauparaha’nın çukurun derinliklerinden yukarıya doğru adım adım çıkarak güneşe kavuşmasıyla biter. Rauparaha daha sonra bu dansı tüm Maoriler’e öğretti ve girdikleri tüm çatışmalardan önce düşmanlarını korkutmak için kabile üyeleri Haka yapmaya başladı.
Haka dansında dansçılar, gözlerinin beyaz kısmını göstererek bir yandan ellerini bedenlerine, bir yandan da ayaklarını yere vurarak dans ederler. Haka’nın düşmanı caydırmaya yönelik haykırışları ve tehditkâr savaş figürleri, ölümden kurtuluş hikâyesini anlatır.
Ama bu ilkel Maori dansı, ada sınırlarını çoktan aştı. 200 yıl önce ilkel Maori savaşçılarını yüreklendiren dans, artık sporcu bedenlerinde can buluyor. Basketbol ve futbolun yanı sıra, özellikle rugby ve Amerikan futbolu gibi sert takım sporlarında, bu dans, renkli bir gösteri ve motivasyon unsuru olarak kullanılıyor. Haka dansı yapan sporcular ısınıp eğlendiklerini ve maça çok iyi motive olduklarını söylüyorlar. Ancak, sert el-kol hareketleriyle yapılan ilkel figürlerin ve tehditkâr haykırışların izleyen üzerinde gergin, hatta saldırgan etkiler bıraktığını düşünenler de var.
HAKA DANSI ŞARKISI
Ka mate Ka mate! Ka ora Ka ora! Ka mate Ka mate! Ka ora Ka ora! Tenei Te Tangata Puhuruhuru! Nana i tiki mai whakawhiti te ra! Upane Upane! Upane Kaupane! Whiti te ra!
Türkçesi;
Ölüm bu, ölüm bu! Yaşam bu, yaşam bu!
Ölüm bu, ölüm bu! Yaşam bu, yaşam bu!
İşte bu kıllı adam ile,
Güneş yeniden doğdu!
Yan yana durun, yan yana!
Zirveye çıkacağız, zirveye.
Güneşin doğduğu yere!
HAKA DANSI NASIL YAPILIR?
Haka dansında dansçılar, gözlerinin beyaz kısmını göstererek bir yandan ellerini bedenlerine, bir yandan da ayaklarını yere vurarak dans ederler. Haka’nın düşmanı caydırmaya yönelik haykırışları ve tehditkâr savaş figürleri, ölümden kurtuluş hikâyesini anlatır.
