Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Hamas’ın siyasi kolunu lideri İsmail Haniye ile İstanbul’daki görüşmesi, Ortadoğu’da İran- İsrail gerilimin arttığı ve bu nedenle Gazze’de ateşkes çabalarının ikinci plana atıldığı bir döneme rastlaması açısından önemli.
Haniye’nin Türkiye ziyaretinin 20 Nisan günü gerçekleşmesi ve Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ile İstanbul’da bir araya gelmesi bekleniyor.
Haniye ile yapılacak görüşmelerde, ateşkes için atılacak adımların yanı sıra Hamas ile Fetih grupları arasında uzlaşmanın sağlanması konusu da yer alacak. Türkiye son dönemde Katar ile birlikte her iki konuda yeni önerilerle sürecin ilerletilmesi için çaba gösteriyor.
Erdoğan, 17 Nisan’da AKP Grup Toplantısı’nda yaptığı konuşmada, İsrail saldırıları sonucunda çocuklarını ve torunlarını yitiren Haniye ile telefonda görüştüğünü ve hafta sonu kendisiyle bir araya geleceğini açıklamıştı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, aynı konuşmada Hamas’ı Kuvayı Milliye’ye benzetmiş, Haniye için de “ Filistin davasının lideri” ifadesini kullanmıştı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 19 Nisan günü gazetecilerin Haniye ziyaretinin gündemine ilişkin sorularını yanıtsız bıraktı ve “Gündemi biz Sayın Haniye ile kendi aramızda tutalım ve ona göre adımlarımızı atalım” dedi.
Hamas siyasi liderinin ziyareti, son günlerde dikkatlerin Gazze’de yaşananlardan uzaklaşıp İran-İsrail gerilimine odaklandığı bir dönemde gerçekleşmesi açısından önemli.
Türkiye, bölgenin iki önemli ve rakip ülkesi arasında yaşanan askeri gerilimin hem yeni bir bölgesel savaşı tetiklemesi hem de Gazze bunalımını gölgelemesi sonucunu yarattığı için kaygılı.
Dışişleri Bakanlığı, İsrail-İran gerilimi ile ilgili olarak 19 Nisan’da yaptığı yazılı açıklamada, bu kaygısını, “Tüm tarafları, daha büyük bir çatışmaya yol açabilecek adımlardan kaçınmaya davet ediyoruz. Uluslararası toplumun önceliği, Gazze’deki katliamın durdurulması ve Filistin devletinin kurularak bölgemizde kalıcı barışın sağlanması olmalıdır” ifadeleri ile kamuoyunun dikkatine getirdi.
Türkiye, bu nedenle diplomatik çabalarının odağına ateşkes ve iki devletli çözüm perspektifine yeniden dönülmesini yerleştirdi.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ve Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanı İbrahim Kalın’ın CIA Direktörü William Burns ile geçen hafta yaptığı yoğun temasların gündeminde de ateşkes görüşmelerinin önündeki tıkanıklığın aşılması için hangi adımların atılması gerektiği konuları yer aldı.
Bu temaslarda, ateşkes, rehinelerin ve Filistinli tutukluların serbest bırakılması gibi konularda hangi adımların atılabileceği, İsrail ve Hamas tarafının orta noktada nasıl buluşturulabileceği gibi konular değerlendirildi.
Hamas’tan beklentiler neler?
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın 17 Nisan’da Katar’a yaptığı ziyaret sırasında Katarlı yetkililer ve Haniye ile yaptığı görüşmelerde de aynı konu ele alındı.
Fidan, Katar Dışişleri Bakanı Şeyh Muhammed bin Abdurrahman Al Tani ile yaptığı basın toplantısında, iki devletli çözüm fikrine sıcak bakan birçok Batılı ülke olduğunu ancak bunların Hamas’la ilgili kaygıları nedeniyle adım atamadıklarını kaydetti.
Fidan, Haniye ile yapılan görüşmelerde Hamas’a ilişkin olumsuz algıların giderilmesi için neler yapılması gerektiğini ele aldıklarını kaydederken “Ben daha önce de Batılı muhataplarımla yaptığım görüşmelerde de söyledim. Yıllardır Hamas’la yaptığımız siyasi görüşmelerde kendilerinin 1967 sınırları içerisinde kurulacak olan bir Filistin devletini kabul ettiklerini ve Filistin devletinin kurulmasını müteakip Hamas’ın ayrıca silahlı kanadının olmasına gerek kalmayacağını, kendilerinin bir siyasi parti olarak hayatlarına devam edeceklerini bana ilettiler” ifadelerini kullandı.
İstanbul’da yapılacak görüşmelerde de bu yöndeki adımların nasıl daha güçlendirilebileceği ve Hamas’ın hangi mesajları vermesi gerekeceği gibi konuların ele alınması öngörülüyor.
Ankara, ateşkes konusunda Hamas’ın esneklik gösterdiğini ancak İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu’nun süreci durdurma niyetinde olmadığını düşünüyor.
Filistin uzlaşı hükümeti kurulabilecek mi?
Ateşkesin sağlanması durumunda sorunun kalıcı bir şekilde çözümü için masaya getirilen önerilerden biri iki devletli çözüm kapsamında 1967 sınırlarına dayalı başkenti Doğu Kudüs olan bağımsız bir Filistin devletinin kurulması.
Türkiye bunun sağlanması için en önemli adımlardan biri olarak yıllardır süren Hamas-Fetih grupları arasındaki anlaşmazlığın sonlanması ve tarafların geçici bir uzlaşı hükümeti kurarak uluslararası toplumun önüne çıkmalarını görüyor.
Böyle bir gelişmenin İsrail’in uluslararası platformda elinin zayıflamasına yol açacağı yapılan değerlendirmeler arasında.
Cumhurbaşkanı Erdoğan da bu konuda her iki tarafla yoğun müzakere gerçekleştiren liderlerden biri olarak öne çıkıyor.
Erdoğan, geçen sene Temmuz ayında iki tarafın lideriyle Ankara’da görüşmüş ve bir an önce uzlaşıya varmaları telkininde bulunmuştu.
İstanbul’da Cumartesi günü yapılacak görüşmelerde gündeme gelmesi beklenen konuların başında bu da yer alıyor.
İnsani yardımlar da gündemde
İstanbul görüşmelerinde Gazze’ye dönük insani yardımların artırılması ve daha etkin ve hızlı ulaştırılmasına ilişkin konular da ele alınacak.
Türkiye, bunalımın başladığı Ekim ayından bu yana Gazze’ye 45.000 insan yardım gönderdiğini ve böylece bu alanda birinci sırada yer aldığını kaydediyor.
Haniye’nin İstanbul’da olduğu gün Mısır Dışişleri Bakanı Semih Şükri’nin de Türkiye’de olması özellikle ateşkes ve insani yardımlar gibi konularda kilit pozisyonda olan Mısır’la görüş alışverişi açısından dikkat çekici bir gelişme.
Şükri’nin İstanbul’da Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ile görüşmesi ve ardından iki bakanın basın toplantısı gerçekleştirmeleri bekleniyor.
