Yurt dışı çıkış harcına gelecek olan yeni zam tartışma konusu olmaya devam ediyor. Bin 500 ila bin 750 lira arasında olması beklenen harç için Gelir İdaresi Başkanlığı 3 bin TL olsun teklifinde bulunurken son fiyatı Odatv, “Herkes bu ücreti konuşuyor: Odatv izini sürdü… Harç ne kadar olacak” başlıklı haberiyle bin 500 lira olarak açıkladı.
AKP iktidarı daha önce pek çok kez buna başvurdu. Özellikle zam konularında konuşulan oranla yapılan zam arasındaki fark “İktidar ölümü gösterip sıtmaya razı ediyor” şeklinde yorumlandı.
Biz de “Ölümü gösterip sıtmaya razı etmek” olarak tarif edilen bu durumu yapay zekaya sorduk. Yapay zeka bu durumu “anchorlama” (Anchoring) ve “çerçeveleme etkisi” (Framing Effect) kavramlarıyla açıkladı.
Peki nedir bu “anchorlama” ve “çerçeveleme etkisi?” Yapay zekanın açıklaması şöyle:
“Bu tür bir durumun akademik olarak açıklaması, “anchorlama” (anchoring) ve “çerçeveleme etkisi” (framing effect) ile ilgilidir.
1. Anchorlama (Anchoring): İnsanlar, bir karar verirken veya bir durumu değerlendirirken ilk duydukları bilgiye (çapa veya ankör) aşırı derecede bağlı kalma eğilimindedirler. Bu bağlamda, yurt dışı harç pulunun 3.000 TL olacağı söylendiğinde, bu bilgi bir çapa olarak kullanılır. Sonrasında 1.500 TL olarak açıklandığında, 3.000 TL’ye göre daha makul ve kabul edilebilir görünür. İlk bilgi (3.000 TL) insanların zihinlerinde bir referans noktası oluşturur ve bu referans noktasına göre 1.500 TL daha az bir miktar olarak algılanır.
2. Çerçeveleme Etkisi (Framing Effect): Bilgilerin nasıl sunulduğu ve çerçevelendiği, insanların algılarını ve kararlarını önemli ölçüde etkiler. 1.500 TL’nin doğrudan duyurulması, insanlarda negatif bir tepki yaratabilirken, 3.000 TL’nin ardından 1.500 TL’nin duyurulması durumu daha olumlu bir perspektife oturtur. Burada çerçeveleme etkisi, 1.500 TL’yi daha kabul edilebilir ve hatta olumlu bir karar gibi göstermekte kullanılır.
Bu iki psikolojik etki, medyanın ve karar vericilerin halkın tepkilerini yönetmek için sıklıkla kullandıkları stratejilerden bazılarıdır. Toplumun, ilk duydukları bilgilere ve bunların sunuluş biçimine nasıl tepki verdiğini anlamak, bu stratejilerin neden etkili olduğunu açıklar. Bu tür durumlar iletişim ve medya çalışmalarında sıkça incelenir ve öğretilir.”
Oğuz Ok
Herkes bu ücreti konuşuyor: Odatv izini sürdü… Harç ne kadar olacakEkonomi
