Turan Ordusu, Türk dili konuşan ülkelerden oluşan varsayımsal bir askeri bloğu işaret ediyor. Turan ordusu fikiri, son yıllarda ortaya çıkan küresel ve jeopolitik türbülans bağlamında giderek önem kazanıyor.
Askeri analistlerin çoğu Azerbaycan’ı Türkiye’nin Güney Kafkasya’daki vekili olarak görüyor. Diğer yandan Bakü’nün Türk devletlerinin başkentleriyle yakınlaşması, Ankara’nın birleşik bir kültürel ve ekonomik alan yaratma konusundaki çabalarıyla da örtüşen bir kimlik arz ediyor. Ancak Türk devletlerinin entegrasyonu, eninde sonunda Orta Asya’da NATO tarzı bir güvenlik paktı oluşturabilecekleri anlamına geliyor mu? Bu tür girişimler, Türkiye’nin silah kapasitesini gösterdiği Azerbaycan-Ermenistan çatışmasının sona ermesinden sonra yeniden başladı.
Gerçekten de 2022’de Rusya’nın Ukrayna’yı işgali karşısında, katılımcılar arasında Rusya Federasyonu ile kara sınırı olan tek ülke olan Kazakistan, Putin yönetiminin sınırlarını daha da genişletmesine karşı kendisini nasıl koruyacağı hakkında büyük bir tedirginlik yaşadı. Fakat takvim yaprakları 2024 yazını gösterdiğinde işler büyük ölçüde değişti.
Küresel sistemin önde gelen oyuncularına yapılan yardım taleplerinin birçoğu bu süreçte masada verilip sahada uygulanmayan sözlerden ibaret kaldı. En iyi ihtimalde ise elindeki eskimiş silahların ancak bir kısmını “lütfetme” erdemini gösterdiler(!). Acı da olsa söylemek gerekir ki Orta Asya’yı yabancıların saldırganlığına karşı savunma ihtimali en yüksek olan Türkiye, iktidarın “din kardeşiyiz” söylemini sıklıkla tekrarlamasına rağmen Filistinlilere yardım etme riskine girmeyerek “kuru laf diplomasisi yürüttü” ve İsrail’i faşizmle suçlayarak paçayı kurtardı. Bu gerçekle yüzleşen ülkeler kendi hinterlandına dönerek, aralarında güç birlikleri kurmaya eskisinden çok daha fazla ilgi gösterdiler
Turan Ordusu hayali Orta Asya’daki çoğu Türk için silah ticareti dışında bir şey ifade etmiyor. Burada tarafsızlığını ilan eden Türkmenistan’ı hariçte tutmak gerekiyor. Şimdi Türk Cumhuriyetlerinin ordularının neyle silahlandığını görelim.
TACİKİSTAN VE KIRGIZİSTAN
Bölgedeki en sorunlu iki komşu olan Tacikistan ve Kırgızistan, Sovyetlerin yıkılmasından beri sınır belirleme süreçlerini tamamlayamadılar. Sonuç olarak, her iki tarafın sınır muhafızlarının müdahale ettiği ve mini savaş sahnelediği kavgalar periyodik olarak yaşanıyor. Anlaşmazlığın ortasında su problemi bulunuyor.
Tacik ve Kırgız orduları bu mikro kavgalarda bir miktar savaş deneyimi kazanıyor. Bu deneyime rağmen ya da bu deneyime dayanarak Duşanbe yönetimi, savunma kabiliyeti için diğer ülkelerle – Rusya, Çin, Hindistan, İran ve CSTO ortakları – yapılan anlaşmalara sırtını dayamış durumda. Tacikistan Silahlı Kuvvetleri şu anda sadece 9,000 kişiden oluşuyor. Bu kuvvetlerin 38 tankı (T-62 ve T-72 modifikasyonları), 114 zırhlı aracı (APC’ler, BMP’ler, BRDM’ler), 40 topçu sistemi ve birkaç kısa ve orta menzilli hava savunma birimi var. Hava Kuvvetleri ise dört adet Çekoslovak L-39 Albatros savaş uçağına sahip.
Kırgızistan, yaklaşık 11.000 olan asker sayısıyla komşusundan çok da fazla bir güce sahip değil. Ancak teçhizat açısından Bişkek, Duşanbe’yi kolayca geride bırakıyor. Kırgızistan Silahlı Kuvvetleri 150 adet T-72 tankına, çeşitli tiplerde 420 zırhlı araca (BMP’ler, APC’ler, BRDM’ler) ve 228 topçu sistemine sahip. Havacılıkta da durum aşağı yukarı aynı. Kırgızistan yönetimi son günlerdeki büyük sarsıntılara rağmen Rusya’yı hala en güvenilir müttefiki kabul ediyor.
ÖZBEKİSTAN VE KAZAKİSTAN
Çeşitli dünya sıralamalarında Özbekistan, Orta Asya’daki birinciliği Kazakistan ile paylaşıyor. Diğer alanlarda olduğu gibi Taşkent ve Astana bölgenin liderleri konumunda. Bu yıla kadar Özbek Ordusu Kazakistan’ınkinden daha yetenekli kabul ediliyordu. Bu yıl Global Firepower, dünya orduları sıralamasında Kazakistan’ı 145 ülke arasında 58. sıraya yükseltirken, Özbekistan 65. oldu. 2023 yılı sıralamasında ise Kazakistan ordusu 63. iken Özbekistan ordusu 62. sırada yer alıyordu.
Özbekistan Silahlı Kuvvetleri’nde yaklaşık 70.000 kişi görev yapıyor. Ordunun 28 tugayı, 340 T-62, T-64 ve T-72 tankı ve 530 zırhlı aracı (BMP, APC, BRDM, Türk ve Batı Cougar, Ejder Yalçın, Maxxpro+, Typhoon) var. Savunma harcamaları istikrarlı bir şekilde artmakta olup, cari yıl için 797 milyon dolar olarak tahmin ediliyor. Özbekistan 2012 yılında KGAÖ’den ayrıldığından eski müttefiki Rusya’dan değil Türkiye ve diğer yabancı ortaklardan yardım alıyor.
Kazakistan Silahlı Kuvvetlerindeki kayıtlı personel sayısı ise 70.000’den fazla. Sıkıyönetim ilan edilmesi durumunda orduya İçişleri Bakanlığı birimleri, sınır servisi, devlet savunma servisi ve sivil savunma birlikleri dahil olacak ve bu da kısa sürede ordu sayısını yaklaşık 50.000 kişi daha artırılabiliyor. Ordu 350 adet T-72BA ana muharebe tankına, yaklaşık 900 zırhlı araca (BMP-2, BTR-3E, BTR-80, BTR-80A, BTR-82A, BRDM-2, BRM-1, MT-LB), 490 topçu sistemine ve 12 Tochka taktik füze sistemine sahip. Hava Kuvvetleri ise çeşitli tiplerde 120 savaş ve askeri nakliye uçağına (MiG-29, MiG-31, MiG-27, Su-27, Su-30, L-39 Albatros) ve 74 helikoptere sahip.
Ayrıca uzun menzilli (S-200 ve S-300), orta menzilli (Buk, Volkhov) ve kısa menzilli (Kub, Strela) hava savunma sistemleri de Kazakistan Silahlı Kuvvetleri envanterinde bulunuyor. Buna ilaveten 6 füze topçusu ve saptırma önleme botu, Hazar Denizi kıyısı yakınlarında her gün nöbet tutuyor. Orduya ayrılan 2024 bütçesi yaklaşık 3 milyar dolar.
SİLAH PAZARI VE GÜVENLİĞİ
Yukarıdaki rakamların ardında ne kadar kullanılamaz silahın gizlendiğinin net olmadığı (örneğin Kazakistan’daki uzmanlar, istatistiklerin gerçekle ciddi bir şekilde uyuşmadığına inanma eğilimindedir ve bu, askeri depolarda meydana gelen periyodik kazalarla doğrulanmaktadır) ve Orta Asya topraklarındaki Rus üslerinin varlığı göz önüne alındığında, “Turan Ordusu” fikrinin, Ankara’nın satıcı olduğu sıradan bir silah fuarı için sadece güzel bir tabela olduğu görülmektedir.
Böylece, tüm Orta Asya ülkeleri aktif olarak Türk İHA’ları – Bayraktar TB2, Aksungur, Anka; zırhlı araçlar satın alıyor. Özbekistan Ejder Yalçın zırhlı personel taşıyıcılarını, Kazakistan ise Otokar Cobra ve Otokar Arma zırhlı araçlarını satın aldı.
Kazakistan, özellikle Orta Asya Expo 2023’te sergilenen Barys zırhlı araçlarının üretimini geliştirdiği için gelecekte bir şeylerin ters gideceğinden uzun zamandır şüpheleniyordu. Hatta bu teçhizattan 24 adet BM misyonlarına katılan ulusal barış gücü birliğine teslim edildi.
Uzmanlar, Kazak Savunma Bakanlığı’nın neden Orta Asya’da türünün tek örneği olan yerli girişim Kazakistan Paramount Engineering’den değil de Türkiye’den ekipman satın aldığı konusunda şaşkın. Üstelik Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev bu tesisi iki kez ziyaret ederek mümkün olan her şekilde desteklediğini ifade etti.
Azerbaycan’la yapılan tatbikatlar için bu savaş hizalama süreci modern İpek Yolu prizmasından görülmelidir. Eski zamanlarda olduğu gibi, dünyadaki mevcut istikrarsızlık göz önüne alındığında, modern kervan yollarının korunmaya ihtiyacı var ve bu korumanın Kazakistan ve Azerbaycan liderlerinin son zamanlarda çokça bahsettiği Trans-Hazar koridoru boyunca koordine edilmesi oldukça önemli.
Orta Asya ve Azerbaycan’ın modern orduları, cesur ama organize olmayan bir düşmanı yenmek için doğru büyüklükte olduğunda şüphe yok. Fakat bu ordular, Türkiye’nin çoğunlukla sözlü desteğiyle bile Rusya’nın askeri gücüyle rekabet edebilecek durumda değiller. Genel olarak, modern Orta Asya liderlerinin felsefesi, kavga etmek ve savaşmaktansa müzakere ve ticaret yapmanın daha iyi olduğu yönünde.
