Derleyen: Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – 28 Haziran 1933’te Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, yaveri Salih Bozok ve Milletvekili Reşit Galip ile birlikte Ankara Atatürk Lisesi’ne bir ziyarette bulunmuştu. Her şeyden habersiz öğrenciler büyük sevinç yaşamış ve heyecanla ulu önderin konuşmasını dinlemişti. Atatürk ise başarılarıyla kendini etkileyecek olan Aydın ismindeki öğrenciyle farklı bir bağ kuracaktı. Okulun en başarılı öğrencilerinden olan Aydın, sorduğu sorulara verdiği cevaplarla Mustafa Kemal’i çok etkilemişti. Aydın’ın Atatürk Lisesi’nden ordinaryüs profesörlüğe ve oradan da bugün cüzdanlarda yerini alan banknotlara uzanan hikayesi bir hayli etkileyici.
ATATÜRK’TEN AYDIN’A DEVLET BURSU
Öğrenciler mezun olmadan önce bir bitirme sınavlarında komisyon karşısındaydı. O gün okulu ziyarete gelen Atatürk de komisyona katılmıştı. Aydın Sayılı diğer öğrencilere oranla komisyon karşısında çok daha uzun süre kalmıştı. Atatürk Aydın’la konuşuyordu, ona sorular soruyor Aydın da çok güzel cevaplar veriyordu. Atatürk sınava tabi tuttuğu bu gençten çok etkilenmiş ve ismi gibi aydın olacağını orada anlamıştı.
Atatürk çok etkilendiği Aydın’ın yeni kurulan Cumhuriyet’in göz bebeği olan gençlerinden biri olduğunu biliyordu. Kendisiyle birlikte okula gelen milletvekili Reşit Galip’e dönerek Aydın Sayılı’nın çok zeki bir öğrenci olduğunu dile getirdi. Atatürk, Reşit Galip’e Aydın için“Kendisini yurt dışına tahsile yollayalım” demişti. Aydın için bu okulu bitirip başarılı bir bilim insanı olmasına açılan kapıydı. Hem bilim dünyası hem de yepyeni Cumhuriyet başarılı gençten çok şey bekliyordu.
AYDIN SAYILI’NIN EĞİTİM HAYATI
2 Mayıs 1913’te İstanbul’da dünyaya gelen Aydın Sayılı, İlköğrenimini İstanbul’da ortaöğrenimi ise hayatını değiştiren Atatürk ile karşılaşacağı Ankara’da tamamlamıştı. Ankara Atatürk Lisesi’nde Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal’in kendisin tabi tuttuğu sınavda başarılı olması bir sonraki gün Aydın’ın makama çağrılmasını sağlamıştı. Aydın oraya gittiğindeyse bizzat Atatürk tarafından yazılmış olan gurur mektubu kendisine verildi. Mektupta yazdığına göre başarılı genç, Atatürk’ün isteği ve devlet bursuyla yurt dışına gönderilecekti.
Sayılı Atatürk’ün bursuyla, Harvard Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi’ne kaydını yaptırdı. Üç yıl sonra ise fizikten master derecesi aldı. Ardından bilim tarihi eğitimine başladı ve 1942 yılında “İslam Dünyasında Bilim Kurumları” başlıklı tezi ile Harvard Üniversitesi’nden doktora derecesiyle mezun oldu. Bu doktora hem Türkiye hem de dünyada bir ilk olma özelliğini de taşıyordu. Dünyada ‘bilim tarihi’ alanında verilen ilk doktora derecesini Aydın Sayılı almıştı. Onun eğitim serüveniyse çok uzundu.
5 TÜRK LİRASIYLA ÖLÜMSÜZLEŞTİRİLDİ
Aydın Sayılı nihayet Türkiye’ye dönmüştü. 1943 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü’nde göreve başladı. Bilim tarihi alanında 1946’da doçent, 1952’de ise profesör oldu. Atatürk ile karşılaştığı lisede okurken çıkarılan ‘ordinaryüs profesör’ ünvanı lağvedilmeden 2 yıl önce, 1958’de Aydın Sayılı Ordinaryüs Profesör ünvanını aldı. 1983’te ise Atatürk Kültür Merkezinin kurucu başkanlığını yaptı, bu görevi 10 yıl boyunca sürdürdü ve 1993 yılında da buradan emekli oldu.
1 Ocak 2009’da Türk Lirası isminden ‘Yeni’ ibaresinin çıkarılmasıyla yeni banknotlar piyasaya sürülüyordu. Ön yüzünde Türkiye’nin ilk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’ün bulunduğu banknotların arka yüzünde ise iz bırakan şahsiyetlerin resimleri bulunmasına karar verildi.
Emekliliğinden kısa bir süre sonra 15 Ekim 1993’te hayata gözlerini yuman Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı’nın ismi ve resmi ise bugün her ülkenin olduğu gibi Türkiye’nin de bağımsızlık sembolü olan paranın üzerinde yer alıyor. 5 Türk Lirası’nın arka yüzünde Türkiye’nin ve dünyanın sayılı ordinaryüs profesörlerinden biri olan Aydın Sayılı’nın ismi onurla yaşatılıyor.
